बसन्तपुर डाँडोको त्यो खतरनाक पैदल यात्रा!

बुटवल ।

२०८० मंसिरको ३० गते, अरू सबै मंसिर महिनामा कि आफ्नै बिहेमा दुलाहा वा दुलही बनेर कि त अरूको बिहेमा जन्ती भएर गएका थिए, हामी बिहेमा जान नपाएकाहरू मध्ये ६ जना साथी मिलेर मंसिरलाई बिदाइ गर्न बसन्तपुर डाँडोतिर पैदल हानियौं । भनिन्छ पहिल्यै देखि बनेका योजनाहरू असफल हुन्छन् । हाम्रो पनि झण्डै अवस्था त्यस्तै थियो । तर, एकाएक रिशव दाङबाट ट्रेकिङ जानैपर्छ भनेर बुटवल आएपछी पैदल हिड्ने योजना पुनः बन्यो । म, लक्ष्मण, रिशव, सरोजमान र कुलचन्द्र गरेर पाँच जनाको टोलि बसन्तपुर पुग्ने तय भयो यद्यपि जान चाहने अन्य साथीलाई सम्पर्क गरेर थप्न चाहिँ सकिन्थ्यो । जानेबेलासम्म अर्को एकजना साथी माधव पनि थपिएपछी हाम्रो टिममा छ जना भयौं ।

पुर्व निर्धारित योजनाअनुसार खाना खाएर शनिवार बिहान करिव दस बजे सबैजना गोलपार्कमा जम्मा भयौं र दुईओटा करेन्टको कुरकुरे, एक प्लास्टिक मम्फलि, एक किलो सुन्तला र दुईवटा पानीका बोत्तल किनेर झोलामा राख्यौं । यति थोरै मात्र खानेकुरा साथमा राख्नुको कारण भर्खरै सबैले खाना खाएकाले खानेकुराको महत्व नबुझ्नु, भिर्ने झोला एउटा मात्र हुनु, बोक्न सबैलाई अल्छी लाग्नु र रिशवले आफुलाई ग्यास्टृक भएकाले जङ्कफुड नकिन्न आग्रह गर्नु आदिआदी थिए । हामीलाई लागेको थियो ‘बाटो सहज छ र पहाडको बीचबीचमा पानीको मुल भेट्टाइनेछ, फेरि डाँडोमा केवलकारको कारणले होटलहरूको राम्रो व्यवस्था भएकाले सामानहरू बोक्ने लफडा गर्नुहुन्न ।’ म, कुलचन्द्र र माधव जिन्स पाइन्टमा थियौं भने अरू साथी फर्मल तर टाइट पाइन्टमा थिए । लक्ष्मणले फर्मल पाइन्ट लगाएको यो अघि मैले कहिल्यै देखेको थिएन तर उक्त दिन फर्मल पाइन्ट र आस्कोटको साथमा उनलाई देखेर म चकित परेको थिएँ । यस्तो हालतमा हाम्रो पहाडको पैदल यात्रा करिव सवा दस बजे सुरु भयो ।

कुनबाटो हिँडेर बसन्तपुर डाँडोमा पुगिन्छ भन्ने हामी कसैलाई थाहा थिएन । थाहा के मात्र थियो भने केवलकार पुग्ने माँ कामाख्याको मन्दिरमा पुग्नैछ । स्थानीयलाई सोध्दा पुग्ने नपुग्ने निश्चित नभएको तर अनुमानित पुगिन्छ कि भन्ने जवाफको आधारमा एउटा बाटोबाट हामी उकालो लाग्न सुरु गर्‍यौं । हिँडेको एकैछिनमा हामी हिड्ने बाटो नै हरायो । भर्खर हिड्न सुरु गरेकाले हामीमा उत्साह र जोश थियो, त्यही उत्साहका कारणले बाटो गलत छ भन्ने कुराको हामीलाई कुनै वास्ता भएन । जुन बाटोबाट गए पनि पहाडको टुप्पोमा पुगेपछी मन्दिरमा पुगिन्छ भन्ने हामी निश्चित थियौं ।

ज्योतिनगरको माथीपट्टि पहिरो गएर त्यसलाई रोक्न लगाएको पर्खालमा टेक्दै टेक्दै, पहिरोलाई कुल्चदै र खरलाई छोप्दैछोप्दै उकालो चड्दा एउटा गोरेटो भेट्टायौं । पहिलेपहिले जोडीहरू जङ्गलमा आएर झुण्डेर मरेका विभिन्न किस्सा सुनाउँदै, मजाक गर्दै, फोटो खिच्दै, भजन गुनगुनाउंदै हिड्यौ । त्यही गोरेटोलाई आधार बनाएर हिड्दै गर्दा हामी धेरै माथी जहाँ पहिरो खसेर जमिन भासिएको र सम्मो मैदान बनेको ठाउँमा पुग्यौं । त्यहाँ सायद भललाई तर्काएर बाढीको जोखिम न्युनिकरण गर्नलाई पानीको दिशा बदल्ने प्रयास गरिएको थियो । त्यो दृश्य देख्दा बुटवल ज्योतिनगरको क्षेत्र कति धेरै जोखिममा रहेछ भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्थ्यो । ज्योतिनगरको माथीपट्टी बसेको बस्तीलाई अन्यत्र स्थानान्तरण नगर्ने हो भने निकट भविष्यमा ठूलो क्षति भोग्नपर्ने देखिन्छ ।

हिँड्दै गर्दा हामीहरू पहाडको त्यो टुप्पो जहाँबाट पहिरो खस्न सुरु गरेको थियो, त्यहाँ पुग्यौं । बुटवल क्याम्पसको मैदानमा अडिएर माथीको पहिरोलाई हेर्दा दुई दिन अगाडि कसरी त्यति माथी गयौं होला जस्तो लाग्छ । त्यहाँबाट पछाडी फर्केर फेरि उकालो लाग्यौं र धेरैबेर तेर्सै ( लक्ष्मणको भाषामा तेर्पायं तेर्पायं ) हानियौं । पहिलेभन्दा अलि राम्रो गोरेटो, बिजुलिका पोल, फालेका प्लास्टिक र पानीका बट्टा यस्तै देखिएपछी हामी ठिकै बाटोमा छौँ भन्ने आशले अगाडी बढ्यौं ।

केही अगाडी बसेर सुन्तला, मम्फली र पानी खायौं । बाटोमा हिँड्दा राम्रै हुन्छ भनेर मैले झोलामा प्रदिप रोदनको गजलसङ्ग्रह ‘मफलर’ राखेको थिएँ, त्यसका एकदुई वटा गजल र आआफ्नै कविता सुनेर सुनाएर त्यहाँबाट फेरि हिड्न सुरु गर्‍यौं । आगाडीको गोरेटो ओरालो लागेको जस्तो लागेर त्यो गोरेटोलाई बिचैमा छोडेर हामीहरू कम प्रयोग भएको गोरेटोमा माथी लाग्यौं । तर अगाडी बढेपछी हामीले हामी हरायौं भन्ने बुझेका थियौं । त्यतिबेला मैले मजाकै मजाकमा कोहि साथिले फर्कौं भन्छ भने फर्कनलाई म तयार छु भनेको थिएँ ।

जङ्गलका खर र पोथ्रालाई छिचोल्दै अगाडि बढेपछी अलिअलि गोरेटोको छायांजस्तो फेला पारेर हिँडेकाले मनमा आशाको किरण छाएजस्तो सबैलाई भयो । अगाडी ठूलाठूला ढुङ्गा जहाँ बसेर थकाइ मार्न मिल्ने ठाउँ भएकाले त्यहाँ बसेर फोटो खिच्यौं, जीवन शर्माका गीतमा नाच्यौं र उनैका गीत र भजनलाई गुनगुनाउंदै अगाडी बढ्यौं । हामीले केवुलकारको अन्तिम बिन्दुसम्म हामी हिँडेको गोरेटोले लैजाने संभावना नदेखेपछी पहाडको टुप्पोमा पुग्ने र त्यहाँबाट सिधै तेर्सिएपछी हाम्रो गन्तव्यमा पुगिने निष्कर्षसहित हामी हिंडेको गोरेटोलाई छोडेर फेरि उकालो लाग्यौं । बीचबीचमा देखिने केराका घारी र त्यहाँ केरा पसाएर पाकेको छ कि भन्दै कुलचन्द्र खोज्दै हिंड्दा पनि रमाइलै भएको थियो । हातमा भएका लट्ठिको सहायताले बाटो बनाउंदै, दुई हात र दुई खुट्टा टेक्दै अगाडि बढ्दै गयौं । साथीहरूले हौसला दिए पनि हामी जङ्गलमा हरायौं भन्ने डर मलाई थियो ।

अगाडी हिंडेका साथीले हिँड्दा खसेका ढुङ्गाले लाग्ने उत्तिकै संभावना थियो भने हात वा खुट्टा चिप्लिएको अवस्थामा जुनसुकै खतरा हुन सक्थ्यो । पछाडी फर्कन कुनै संभव नै थिएन भने अगाडी बढ्नलाई उत्तिकै खतरा थियो । थोरै पनि कसैलाई केहि भएको अवस्थामा कसैले कसैलाई सहयोग गर्न सक्ने अवस्था थिएन । एकअर्काको हौसला बढाउने, मजाक गर्ने, फोटो र भिडियो खिच्ने गर्न साथीहरू तयार थिए । चारवटै हातखुट्टाले बायं सर्दै गम्भीर भएर उकालो हिंडेको बेलामा लक्ष्मणले ‘आज मैले दिनै पारेर आस्कोट लगाएछु’ भनेको सुन्दा र सम्झंदा रमाइलो लागेको थियो। ‘ट्रेकिङ हिंडेका बुटवल बहुमुखी क्याम्पसमा पढ्ने केटाहरू जङ्गलमा हराएर उद्धार हुँदै’ भन्ने समाचार भाइरल भएको कल्पना गरेर म हिंड्दै थिएँ । हात छोपेर एकअर्कालाई वारपार गराएका भिडियोहरू घरमा आएर हेर्दा त रमाइलो हुने रहेछ । माधवले त्यहीबीचमा यहाँ गोरेटो बाटो भेटियो भने के होला सागर भनेका थिए तर मैले अब त्यस्तो नहुने भन्ने भावमा खासै त्यो कुरालाई वास्ता गरेन ।

हिँड्दै गर्दा हाम्रा आआफ्न लख थिए, आइडिया थिए, तर्क थिए र कल्पना थिए । एकअर्काको हौसला बढाउनको लागि नै होला अब यहाँ माथी यस्तो पहरो हुन्न, टुप्पोबाट पहिरो जान्न, बाटो भेटिन्छ भन्दै साथीहरू हिंडेका थिए, घस्रेका थिए । कुलचन्द्र र रिशवले अगाडि बाटो खोज्दै हिंडेका थिए । अफ्ठ्यारो ठाउँमा लक्ष्मणलाई बाटो पार गर्न सहयोग गर्छु भनेर कुलचन्द्रले हात समाउन खोज्दा लक्ष्मणले म अर्घाखाँचीको पहाडमा हुर्किएको मान्छेले भिरपाखामा हिँड्न दङ्गालिको सहयोग लिएंभने मलाई त्यो भिरपाखाले के भन्ला र मैले के भनेर लाज छोपौंला भनेको सुन्दा सबैलाई रमाइलो लागेको थियो । केराका घारी देख्दा अब गोरेटो भेटिन्छ भन्ने आश सबैमा थियो, तर कैयौंपटक त्यो आशा निराशामा बदलिएको थियो । हिड्दै थियौं एक्कासी भेटिएको एउटा गोरेटोले सबैलाई खुसी तुल्यायो । त्यहाँबाट नाच्दै र रमाइलो गर्दै करिव साढे तीन बजेतिर माँ कामाख्याको मन्दिनमा पुग्यौं । साथीहरूले पेट र मन भरुञ्जेल पानी खायौं । यसले फेरि उत्साह थपेको थियो । एकदुईवटा फोटो खिचेर सबैजना चिसो हावामा थकाइ मार्दै थिए ।

म र कुलचन्द्र केवुलकारको टिकट बुझ्न काउण्टर भवनमा झर्‍यौं तर त्यहाँ भिड देखेर भवनको पछाडि फोटो खिच्न लाग्यौं । यत्तिकैमा बोरा, सामान राख्ने बक्सा, बन्दुक र स्ट्रेचर बोकेर प्रहरिको लस्कर जङ्गल छिर्दै थियो । एउटा प्रहरीले भनेअनुसार एक जोडी १०/१५ मिनेट तलको जङ्गलमा झुण्डेर आत्महत्या गरेकाले प्रहरी त्यहीँ जान लागेको कुरा बताए । हामी ती प्रहरीसङ्ग अनुमती मागेर प्रहरीका पछिपछि दगुर्‍यौं । हाम्रा पछिपछि लक्ष्मण पनि दगुरेका थिए, रिशव केहि पछि दगुरेको रहेछ । माधव मन्दिरमै रहेकाले सरोजमान हामीसङ्ग दगुर्न चाहेनन् ।

१०/१५ मिनेट भनेर झरेका हामी आधा घण्टा भन्दा बढी तल झर्‍यौं र त्यतैबाट बुटवल झर्ने तर माथी नफर्कने निधो गर्‍यौं । नेटवर्कले काम नगरेकाले माथी छुटेका ती दुइवटा साथीसङ्ग राम्रो कम्युनिकेसन हुन पाएन । ती साथीहरू पनि तल झर्दैछन् भन्ने जानकारी भए पनि भेट हुने निश्चित थिएन । हामी प्रहरीको पछिपछि जङ्गलमा छिर्‍यौं त्यहाँ केही कुहिएको दुर्गन्ध आइरहेको थियो । सबैले मास्क लगाएर त्यहाँ पुग्दा एउटा जोडि एउटै पासोले रूखमा झुण्डिएको देख्न सकिन्थ्यो । सायद एक हप्ता बितेको थियो, लास कुहिएको थियो । पाल्पाको तिनाउ गाउँ पालिका वार्ड नम्बर ३ को सामुदायिक जङ्गलमा लास भेटिएकाले प्रहरीले सायद ती लासलाई पाल्पा नै लग्यो होला । कसको लास, केकस्तो भन्ने समाचार कतै सुन्न र देख्न पाइएन । । प्रहरीले प्रक्रिया पूरा गर्दै गर्दा कुलचन्द्र र रिशव त्यहाँबाट निस्केर अघि हिंडेका दुईजना साथीलाई भेटाउन पुगेछन् । म र लक्ष्मण केही ढिला गरेर त्यहाँबाट हिड्यौं र जङ्गलमा आउँदा घाम डुबिसकेको थियो, रातले छोप्दै थियो । तर अघिका साथीहरूलाई भेटाउन सकिएन । बुटवल झरेपछी एक्लाएक्लै बिना सल्लाह हिंडेको र समयमा नफर्किएको भनेर हामीलाई साथीहरूले खुवै गाली गरे तर हामीसङ्ग नबोल्नुको कुनै विकल्प थिएन ।

-सागर बेलबासे